W obliczu nasilającej się urbanizacji, kluczowy dla naszego zdrowia psychicznego staje się powrót do korzeni – kontakt z naturą. Dlaczego jest to jak ważne? Jak można to robić? Przeczytaj!
Lektura książki „Zdrowie psychiczne. Instrukcja obsługi” autorstwa Aleksandry Pięty, Wydawnictwo W.A.B. (premiera 27 marca 2024), zainspirowała mnie do napisania tego artykułu. Nie jest to moja pierwsza publikacja w tym temacie (i nie tylko na blogu). Jednak tworzyć nowe treści w tym temacie, korzystając z bardziej aktualnych badań naukowych.
Kontakt z natura współcześnie
Współczesny świat charakteryzuje się nieustannym postępem technologicznym i dynamicznym rozwojem urbanizacji. Te zmiany choć przynoszą wiele korzyści, często prowadzą do wycofania z naturalnego środowiska. Natomiast co ważne, kontakt z naturą odgrywa kluczową rolę w zachowaniu zdrowia psychicznego. Jako, że zdrowie psychiczne i zdrowie fizyczne to system naczyń połączonych, zaniedbywanie jednego, niekorzystnie wpływa na drugie.
Jako psycholożka, zwracam uwagę na coraz częstsze oddalanie się ludzi od natury i skupianie na sztucznym, uprzemysłowionym środowisku. Z moczu doświadczeń w Wirtualnym Gabinecie Psychologicznym Psyche Tee wynika, ze ma to ma niekorzystny wpływ na samopoczucie, napęd do działania i zdrowie psychiczne osób klienckich.
Po co nam bliski kontakt z naturą?
Jak pokazują liczne badania naukowe, bliski kontakt z naturą jest nieodzownym elementem zachowania równowagi psychicznej. Nie bez przyczyny „leśne kąpiele” (z japońskiego shinrin-yoku) czy ogrodnictwo zyskują na popularności jako formy terapii i relaksu. Te metody bywają implementowane np. w szpitalach psychiatrycznych w Norwegii. Zanurzenie się w wypełnione roślinami przestrzenie, obserwacja dzikiej fauny i flory lub regularne spacery w parku przyczyniają się do poprawy samopoczucia.
Korzyści płynące z kontaktu z naturą
Konkretnych korzyści wynikających z bliskiego kontaktu z natura jest całkiem sporo. Poniżej wymieniam kilka z nich, opierając się na konkretnych badaniach naukowych.
Redukcja stresu i poprawa nastroju
Przebywanie wśród zieleni i kontakt z naturą mają udowodnione korzyści dla zdrowia psychicznego, w tym redukcję poziomu stresu i poprawę nastroju. Badania potwierdzają, że nawet krótki czas spędzony na łonie natury może znacząco obniżyć poziom kortyzolu (hormonu stresu), co przyczynia się do lepszego relaksu i odzyskania wewnętrznej równowagi.
Przykładowo, eksperymenty wykazały, że nawet krótka, 30-minutowa przechadzka w parku może znacząco zmniejszyć natrętne myśli, a tym samym poprawić nastrój. Inne badanie wykazało, że kontakt z naturą, niezależnie od pory roku, może korzystnie wpływać na nastrój. Te i inne badania potwierdzają, że regularny kontakt z naturą może być skuteczną strategią w redukcji stresu i poprawie ogólnego samopoczucia.
Poprawa zdrowia psychicznego
Regularny kontakt z naturą przyczynia się do redukcji objawów depresji i lęku oraz poprawy ogólnego stanu psychicznego. Badania wykazują, że interakcje z przyrodą mogą znacząco zmniejszać symptomy depresyjne i lękowe, a także zwiększać poziom dobrego samopoczucia i satysfakcji z życia.
Ponadto, systematyczne przechadzki w naturze, wykazują korzystne działanie na stan umysłu, redukując stany depresyjne i lękowe, co sugeruje, że takie aktywności mogą stanowić skuteczny sposób na poprawę zdrowia psychicznego. Z kolei krótkotrwały kontakt z naturą, nawet jeśli trwa zaledwie pięć do piętnastu minut, może znacząco poprawić nastrój oraz zmniejszyć uczucie stresu i niepokoju. Dlatego też zaleca się włączanie kontaktu z naturą do codziennych rutyn jako nisko kosztowej i szeroko dostępnej metody wspierania psychicznego dobrostanu.
Wzrost sprawczości i pozytywnego obrazu siebie
Aktywności na łonie natury, takie jak wspinaczka, kajakarstwo czy survival, mogą znacząco przyczynić się do wzrostu sprawczości i pozytywnego obrazu siebie. Udział w tego typu zajęciach na świeżym powietrzu sprzyja fizycznemu zdrowiu oraz dobrostanowi psychicznemu. Pomaga przekraczać własne granice, budować większą pewność siebie, poszerzać strefę komfortu.
Badania wskazują, że kontakt z naturą i zaangażowanie w aktywności na świeżym powietrzu mogą efektywnie zwiększać poczucie własnej wartości oraz zmniejszać objawy depresji i lęku, oferując tym samym solidne wsparcie dla zdrowia psychicznego. Tym samym, włączanie elementów związanych z kontaktem z naturą do codziennej aktywności może stanowić skuteczną metodę wspomagającą rozwój i poprawę samopoczucia.
Poprawa pamięci i koncentracji
Bliskość natury jest istotnym czynnikiem wpływającym na poprawę pamięci i koncentracji. Głównie poprzez swoją zdolność do zmniejszania zmęczenia umysłowego, co sprzyja lepszemu skupieniu i efektywności w procesach poznawczych.
Badania Yamashita i współpracownicy (2021) wskazuje, że oglądanie obrazów natury poprawia nastrój i funkcje poznawcze. Wynika to z obniżenia aktywności w obrębie korowych obszarów mózgu związanych z napięciem i stresem.
Ponadto Pilotti i współpracownicy (2015) stwierdzili, że krótka ekspozycja natury w nagraniu wideo może poprawiać pamięć długotrwałą i koncentrację po pracy.
Te odkrycia są potwierdzone przez badanie Bratmana i współpracowników (2015). Badacze wykazali, że spacer w naturze może prowadzić do poprawy funkcji poznawczych – pamięci roboczej, w porównaniu ze spacerem w miejskim.
Wskazuje to na korzyści płynące z kontaktu z naturą, które przekładają się na poprawę zdolności umysłowych. Ma kluczowe znaczenie w kontekście zmniejszania zmęczenia umysłowego i promowania zdrowia poznawczego.
Wzmocnienie odporności
Regularne przebywanie wśród drzew i roślin poprawia funkcjonowanie układu immunologicznego i odporność. Badania wskazują, że kontakt z przyrodą może działać jako naturalny immunomodulator, zwiększając zdolności obronne organizmu przed szkodliwymi patogenami. Dlatego zaleca się częste przebywanie w naturze jako wsparcie dla zdrowia i odporności, zwłaszcza przy obecnym stylu życia.
Wdrażanie natury do codziennego życia
Należy podkreślić, że dostęp do natury nie musi oznaczać wielkich wypraw czy ekstremalnych wyczynów. Nawet codzienne, krótkie spacery, hodowanie roślin w domu czy praktykowanie mindfulness w otoczeniu przyrody mogą przynieść znaczące korzyści. Warto dążyć do tworzenia zielonych przestrzeni w miejskich aglomeracjach i promować aktywności na łonie natury jako profilaktykę zdrowia psychicznego.
W obliczu rosnącego uprzemysłowienia i technologizacji, nie możemy zapominać o naszych korzeniach i potrzebie kontaktu z naturą. Jest to element naszej natury, który ma bezpośredni wpływ na nasze zdrowie psychiczne i ogólne samopoczucie. Zachęcam Cię zatem do zmiany swojego stosunku do świata naturalnego i zainwestowania czasu w kontakt z naturą. Warto potraktować to jako inwestycję w własne zdrowie psychiczne.
Bibliografia
Tomasi, S., Di Nuovo, S., & Hidalgo, M. (2020). Environment and mental health: Empirical study on the relationship between contact with nature and symptoms of anxiety and depression. PsyEcology, 11, 319-341.
Coventry, P., Brown, J., Pervin, J. et al. (2021). Nature-based outdoor activities for mental and physical health: Systematic review and meta-analysis. SSM – Population Health, 16.
Frumkin, H., Bratman, G. N., Breslow, S. et al. (2017). Nature contact and human health: A research agenda. Environmental Health Perspectives, 125.
Maller, C., Townsend, M., Pryor, A., Brown, P., & St Leger, L. S. (2006). Healthy nature healthy people: 'Contact with nature’ as an upstream health promotion intervention for populations. Health Promotion International, 21(1), 45-54.
Bratman, G. N., Anderson, C. B., Berman, M. G. et al. (2019). Nature and mental health: An ecosystem service perspective. Science Advances, 5.
Brooks, A., Ottley, K., Arbuthnott, K., & Sevigny, P. (2017). Nature-related mood effects: Season and type of nature contact. Journal of Environmental Psychology, 54, 91-102.
Pryor, A., Townsend, M., Maller, C., & Field, K. H. (2006). Health and well-being naturally: 'Contact with nature’ in health promotion for targeted individuals, communities and populations. Health Promotion Journal of Australia, 17(2), 114-123.
Hartig, T., Mitchell, R., de Vries, S., & Frumkin, H. (2014). Nature and health. Annual Review of Public Health, 35, 207-228.
Lopes, S., Lima, M., & Silva, K. (2020). Nature can get it out of your mind: The rumination reducing effects of contact with nature and the mediating role of awe and mood. Journal of Environmental Psychology, 71, 101489.
Martin, L., White, M. P., Hunt, A., Richardson, M., Pahl, S., & Burt, J. (2020). Nature contact, nature connectedness and associations with health, wellbeing and pro-environmental behaviours. Journal of Environmental Psychology.
Bressane, A., Negri, R., de Brito Junior, I. et al. (2022). Association between contact with nature and anxiety, stress and depression symptoms: A primary survey in Brazil. Sustainability.
Grassini, S. (2022). A systematic review and meta-analysis of nature walk as an intervention for anxiety and depression. Journal of Clinical Medicine, 11.
Neill, C., Gerard, J., & Arbuthnott, K. (2018). Nature contact and mood benefits: Contact duration and mood type. The Journal of Positive Psychology, 14, 756-767.