Wstyd to emocja, która dotyka niemal każdego z nas. Zazwyczaj najbadziej kojarzą nam się ze wstydem zdarzenia z przeszłości, szczególnie z okresu dzieciństwa, pierwszej pracy lub innej aktywności podejmowanej pierwszy raz w życiu.
Trzy podstawowe informacje na temat wstydu
Brene Brown pisała wiele o wstydzie i badaniach jakie przeprowadziła w tym temacie. Napisała, że o „wstydzie trzeba wiedzieć trzy rzeczy:
- Pierwsza: Wszyscy go odczuwamy.
- Druga: Wstyd jest jednym z najbardziej powszechnych i podstawowych ludzkich doświadczeń.
- Trzecia: Nie odczuwają go tylko takie osoby, które nie znają empatii i nie tworzą więzi z innymi.“ Okazuje się jednak, że pomimo tego, że niemal wszyscy doświadczamy wstydu, bardzo pilnujemy tego obszaru, nie „dotykając go” w rozmowach. Zazwyczaj wizja takiej rozmowy powoduje przykre emocje, jak lęk. Zupełnie niepotrzebnie, bo jak twierdzi Brown Brene „im mniej mówimy o wstydzie, w tym większym stopniu wpływa on na nasze życie.”
To trochę jak ze złością – trzymanie jej w sobie sprawia, że niemal całkowicie ta emocja nas wypełnia, a prędzej czy później i tak wyrzucimy ją z siebie. Różnica jest tylko taka, że jeżeli wybuchamy, nie mając kontroli nad tym, co się z nami dzieje, możemy zranić innych.
Wstyd – skąd się bierze?
Według Brene Brown „ogólnie rzecz biorąc, wstyd wynika ze strachu, że nie będziemy kochani – stanowi przeciwieństwo tworzenia własnej historii i poczucia własnej wartości. Definicja wstydu, którą opracowałam w trakcie badań, brzmi następująco: wstyd to bardzo bolesne uczucie lub doświadczenie polegające na tym, że wierzymy we własne wady, a wskutek tego w to, że nie jesteśmy godni miłości i przynależności.”
Rzeczywiście jest tak, że wstyd jest silnie powiązany z lękiem. Z lęku zatrzymujemy w sobie doświadczenia związane ze wstydem, a to jeszcze bardziej potęguje jego odczuwanie. Kiedy to trzymanie w sobie wstydu, pielęgnowanie tych bolesnych wspomnień trwa odpowiednio długo. Może to spowodować ukształtowanie się różnorodnych przekonań dotyczących własnych deficytów, bycia niewystarczająco dobrą/dobrym itp.
Kiedy wszystko tak się ułoży, często staje się to potężnym hamulcem, na drodze do budowania własnej przyszłości. Przecież ktoś może odkryć nasze deficyty, nie perfekcyjność a to jeszcze bardziej wzmacnia odczuwanie lęku i koło się zamyka. Trudno się wydostać z takiego schematu.
Następstwem tkwienia w tym schemacie może być odczuwanie beznadziei czy bezsilności. To są emocje, które zazwyczaj jeszcze bardziej hamują przed działaniem, podejmowaniem wyzwań i eksperymentów. Nazywam te emocje zamykającymi na doświadczenia, a przecież warto skupić się na tych emocjach, które są otwierające.
Wstyd poza stereotypami
Wiele osób uważa, że wstyd najbardziej dotyka te osoby, które mają za sobą traumatyczne doświadczenia. Jednak nie do końca tak jest – to nie od poziomu traumatyczności zależy odczuwanie wstydu lub jego brak. Wstyd dotyka nas wszystkich, co wyraźnie widać w codziennym życiu, w sytuacjach, gdzie „chodzi o wygląd, rodzinę i dzieci, pieniądze i pracę, zdrowie, uzależnienia, seks, starzenie się oraz religię. Wstyd jest czymś zwyczajnie ludzkim”, jak napisała Brown Brene.
Co wstyd nam zabiera?
Wydaje się to oczywiste, choć nie zawsze jest to pierwsze skojarzenie na temat wstydu. Wstyd zabiera poczucie sprawczości, wiarę w powodzenie działania, utrudnia budowanie przyszłości i niezależności. Oznacza to, że silnie wpływa na podejmowane decyzje. Szczególnie wtedy, kiedy w dane działanie włożyliśmy dużo energii, wysiłku, zaangażowania i nagle okazuje się, że nie wszystko poszło po naszej myśli i „wstyd” o tym komuś powiedzieć. Jak napisała Brown Brene „dlatego wstyd tak bardzo lubi perfekcjonistów – bo oni milczą z łatwością.”
Rozmawianie o sytuacjach, które rodzą wstyd jest trudne także dlatego, że boimy się odrzucenia. Obawiamy się, że nagle to coś, czego się wstydzimy, zacznie nas definiować jako całość, jako to ”jacy jesteśmy”, a nie jako element naszego życia czyli jako to „co zrobiliśmy”. A przecież każdy z nas ma prawo do popełniania błędów, bo to tak samo ludzkie, jak odczuwanie wstydu:)
