Jak rozmawiać z dzieckiem?

W przypadku relacji z dzieckiem, dobra komunikacja jest najważniejszym elementem budowania relacji. Jednocześnie jest to jedno z największych wyzwań zarówno dla rodziców, jak i dla dzieci.

Komunikacja


Komunikacja rozumiana jest jako wymiana, łączność, rozmowa (choć nie tylko werbalna). To także proces wytwarzania, przekształcania i przekazywania informacji, zarówno między jednostkami, jak i grupami czy organizacjami. Celem komunikacji jest stałe i dynamiczne kształtowanie czy zmiana wiedzy, postaw i zachowań, w kierunku zgodnym z wartościami i interesami oddziałujących na siebie podmiotów (np. dziecka i rodzica). 



Jak pisze Zbigniew Nęcki „komunikowanie interpersonalne to podejmowana w określonym kontekście wymiana werbalnych, wokalnych i niewerbalnych sygnałów – symboli w celu osiągnięcia lepszego poziomu współdziałania.”




Komunikacja niewerbalna


Zatem ważne znaczenie odgrywa także komunikacja niewerbalna, ponieważ:  reguluje przebieg rozmowy i stosunki między rozmówcami, pogłębia treść komunikatu, pozwala dostosować się do aktualnej sytuacji, ułatwia precyzowanie niejasnych myśli i wyobrażenie omawianego obiektu, pełni rolę wizualnej interpretacji wypowiedzi, pozwala nastawić się na optymalne zachowanie w danym momencie, ułatwia precyzowanie niejasnych myśli i wyobrażenie omawianego obiektu, służy przekazywaniu uczuć i wyrażaniu emocji, towarzyszy rozmowie podkreślając i akcentując treści. Zatem jak widać, nie można komunikacji niewerbalnej traktować jako tej mniej ważnej.



Okazuje się, że komunikacja niewerbalna, manifestuje się w: gestykulacji, mimice, dotyku i kontakcie fizycznym, pozycji ciała, spoglądaniu jednostronnym i wzajemnym, wyglądzie zewnętrznym, elementach środowiska zewnętrznego, dźwiękach, dystansie fizycznym.




Jak zatem budować dobrą komunikację z dzieckiem?

To między innymi od jakości komunikacji zależy, jak czuje się z nami druga osoba. Dotyczy to szczególnie osób bliskich, to one zazwyczaj spędzają z nami najwięcej czasu, zatem doświadczają różnych zachowań z naszej strony. Poprzez bliskość, granica jest mocno przesunięta, co sprawia, że łatwiej zranić właśnie kogoś, kto jest nam bliski.



Dobra komunikacja to klucz do dobrych, zdrowych relacji, bez względu na wiek drugiej osoby. To czy dziecko ma trzy lata, dwanaście czy siedemnaście, nie ma znaczenia – w każdym wieku chce czuć się dobrze, bezpiecznie, chce czuć się słuchane i szanowane. 



Przedstawiam kilka podstawowych zasad komunikacji z dzieckiem, które przyczynią się do budowania dobrej, zdrowej, satysfakcjonującej dla dwóch stron relacji.




Zaangażuj się


Uczestnicząc w życiu dziecka zadbaj o zaangażowanie i zainteresowanie tym, co się z nim dzieje, co przeżywa, co jest dla niego ważne. To bardzo oczywiste – sami jako dorośli zazwyczaj szukamy takich osób do grona przyjaciół, które są żywo zainteresowane tym, co się u nas dzieje. Dla dzieci, to również ma znaczenie. 




Skup się

Kiedy rozmawiasz z dzieckiem, nie rzucaj okiem w monitor komputera czy telewizor. Skup swoją uwagę tylko na tym, co ma Ci do powiedzenia dziecko. Być może kolejny taki moment trafi się za kilka dni. Czasami dziecko zdobywa się na rozmowę, jednak kiedy ma poczucie, że nie jest ważne, wycofuje się i być może już nigdy do tego tematu nie wróci. Pamiętaj o tym, kiedy komputer lub powiadomienia na telefonie kuszą. 


Czas tylko dla Was

Kiedy wiesz, że dziecko ma do poruszenia trudny dla niego temat, zadbaj o to, żeby nic w tym czasie Cię nie rozpraszało – wyłącz wszystkie rozpraszacze (telewizor, komputer, telefon), nie otwieraj drzwi. Daj swojemu dziecku poczucie, że jest dla Ciebie najważniejsze w tej chwili i bądź tylko dla niego. 


Zadbaj o komfort rozmowy

Kiedy ma dojść do rozmowy na ważny dla dziecka temat, zadbaj o to, żeby warunki tej rozmowy były komfortowe – niech ta rozmowa odbędzie się na osobności, nie w towarzystwie sąsiadki czy rodzeństwa.

Nie rań w rozmowie


Bez względu na to, kto rozpoczyna rozmowę pamiętaj o tej zasadzie. Nie oceniaj, nie wypominaj, nie naśmiewaj się. Takie traktowanie drugiego człowieka sprawia, że czuje się on upokorzony, a to dość oczywiste, że w takiej sytuacji, nie będziesz pierwszą osobą do której dziecko przyjdzie z trudnością czy obawami.

Nie wykorzystuj swojej pozycji


Bardzo tego pilnuj – nie wywyższaj się, nie pokazuj dziecku kto jest silniejszy, ani kto ma władzę. Taka forma budowania relacji sprawia, że budujesz w dziecku dużo obaw, być może lęków, a z pewnością przyczyniasz się do obniżenia jego poczucia wartości. Możesz także doprowadzić do przekonania, że „nie warto ufać ludziom i budować bliskie relacje”.

Zachowaj spokój

Szczególnie, jeśli rozmowa ma dotyczyć przewinienia lub wyrażenia Twojej złości na określone zachowanie lub jego brak. Nie rób tego wtedy, kiedy Twoje emocje są w szczytowym punkcie intensywności. Uspokój się i dopiero wtedy zacznij rozmowę. Twoje rozemocjonowanie może być odebranie inaczej, niż jest w rzeczywistości, powodując wycofanie się dziecka z rozmowy.

Słuchaj aktywnie

W słuchaniu rzecz nie polega na tym, aby słuchać, lecz na tym aby usłyszeć. Nie tylko komunikaty wprost, lecz również te „między wierszami”. Rozmowa wynikająca z inicjatywy dziecka, to znak, informacja dla Ciebie – jeśli słuchasz aktywnie, dojdziesz do tego jaka to informacja. 
Aktywne słuchanie to wysiłek, a kiedy jest się zmęczonym ciężka praca. Jednak warto ją wykonać, pomimo tego, że efekty zazwyczaj są widoczne w odległym czasie.

Słuchaj uważnie i z szacunkiem

Oznacza to brak przerywania, przekrzykiwania, a w zamian za to serdeczność, skupienie na komunikacie i opowiadanej historii. Nawet jeśli wydaje Ci się, że znasz zakończenie. 
W komunikacji z dzieckiem (i ze wszystkimi innymi) nie używaj ubliżających zwrotów, jak: głupi, tępy, leniwy, beton itp. Nie stosuj także stwierdzeń „co ty możesz wiedzieć, jesteś tylko dzieckiem”, „jak dorośniesz to zrozumiesz”, „to jest głupie – nic w ten sposób nie osiągniesz”. 


Nie bagatelizuj

Czasami dziecko przychodzi z opowieściami, których nie zawsze masz ochotę słuchać. Czasami zmęczenie jest tak silne, że pragniesz tylko ciszy albo czasu dla siebie, którego zwyczajnie masz zbyt mało. Jednak zadbaj o to by nie bagatelizować tego, co mówi dziecko. Nie ucinaj opowieści, wtrącając komentarz w stylu „nie obchodzi mnie co one robią, ważne jest, żebyś ty robiła po swojemu”. 

Wysłuchaj, bez dawania rad

Kiedy dziecko przychodzi porozmawiać, czasami nie oczekuje niczego poza wysłuchaniem. Nie chce rad, wskazywania drogi, ani sugestii. Chce mieć poczucie, że kiedy chce się wygadać, wyżalić, wie, że może to zrobić w Twojej obecności.

Zadaj sobie pytanie „dlaczego?”

Kiedy dzieje się coś niepokojącego – zadaj sobie pytanie „dlaczego?”. Kiedy Twoje dziecko działa w sposób niepożądany, również zastanów się na tym „dlaczego?”. Nie oceniaj, nie wyrokuj – zastanów się, a kiedy dojdzie do rozmowy, zapytaj o to, co się wydarzyło.

Bądź nauczycielem

Kiedy widzisz, że Twoje dziecko ma z czymś trudności – pomóż. Zaplanuj z nim strategię działania, poszukaj rozwiązań, zróbcie „burzę mózgów”. Czasami takie wspólne odnajdywanie rozwiązań, buduje ciekawą przestrzeń na bliższe poznawanie własnego dziecka.

Zaprzyjaźnij się ze słowem na „A” – AKCEPTACJA

Zaakceptuj to jakie jest Twoje dziecko i że nie zawsze działa tak, jak tego oczekujesz – to człowiek, odrębna jednostka. Potrzebuje zatem swoich własnych doświadczeń, żeby się uczyć, poznawać, być w stanie wyrobić swoją własną opinię, usamodzielnić się. Zbuduj taką przestrzeń w relacji, by dziecko wiedziało, że bez względu na to „co” i „jak” zrobi, może z tym przyjść do Ciebie.

Doceniaj

Doceniaj każdy moment, kiedy dziecko przychodzi do Ciebie i chce rozmawiać, opowiadać co się wydarzyło, dopytuje o trudne tematy. Chwal i wyrażaj wdzięczność za jego zaufanie, szczerość, otwartość i wiarę w Ciebie, Twoją wiedzę i doświadczenia życiowe.

Dziel się

Dziel się z dzieckiem swoimi historiami, doświadczeniami, uczuciami, robiąc to bez agresji, oceniania i obwiniania. Oczywiście dopasuj komunikat do wieku dziecka – nauczysz go wtedy, że rozmowy o emocjach i trudnych zdarzeniach są możliwe i wartościowe. Nauczysz go także jak rozmawiać, żeby czuć się w rozmowie dobrze i nauczysz dobrej komunikacji.

Bądź blisko i w gotowości

Wykorzystuj nadarzające się sytuacje po to, aby rozmawiać. Wykorzystuj pewne zdarzenia jako argumenty do rozmów na temat wartości, przyjemności, trudności. Dzięki odpowiedniemu reagowaniu na potrzeby dziecka, tworzysz wartościową relację, więź, wzajemne zaufanie i szacunek.

Postawa rodzica jest bardzo ważna – to ona jest dla dziecka odpowiedzią na to jak jest traktowane, czy jest ważne i wartościowe. Dlatego we wszystkich  sytuacjach, kiedy dochodzi do komunikacji z dzieckiem, pamiętaj o tym jak duża odpowiedzialność na Tobie spoczywa, jedocześnie pozwalając sobie na danie odpowiedzi „nie wiem” i obnażenie się z emocjami, poprzez wyrażenie
komunikatu, że jest Ci przykro, jesteś zły albo radosna.

Zadbaj o to, by nie unikać rozmów o emocjach i na trudne tematy – to one pokazują dziecku, że jesteś człowiekiem i tak jak ono, czasami czujesz się zagubiona/zagubiony i nie na wszystko znasz odpowiedź i rozwiązanie.