Film „Słabsze ogniwo” jest opowieścią o tym jak radykalne, fanatyczne działania wpływają na zachowania ludzkie i dynamikę funkcjonowania w grupie. Głównymi bohaterami filmu są dzieci. Czy zobaczymy w nim odzwierciedlenie polskiej rzeczywistości kościoła katolickiego?
Film „Słabszy ogniwo” można zobaczyć w kinach w Polsce od 8 lipca 2022 roku.
„Słabsze ogniwo” – o twórcy filmu
Reżyserem filmu jest Joaquín del Paso urodzony w Mexico City w 1986 roku. Jego historia z kinem rozpoczęła się wcześnie – w wieku szesnastu lat znalazł się na profesjonalnym planie filmowym, realizując pierwszy film. Potem skończył kurs reżyserii i scenopisarstwa w szkole filmowej na Kubie (2007 rok). Kontynuował edukację na Wydziale Operatorskim PWSFTviT w Łodzi. „Maquinaria Panamericana” to tytuł pełnometrażowego filmu, którym zadebiutował w 2016 roku na Berlinale. Po debiucie film pokazano na 60 festiwalach filmowych. „Słabsze ogniwo” to drugi film twórcy, który został wyświetlony w konkursie „Horyzonty” na festiwalu w Wenecji.
Joaquína del Paso do współpracy przy filmie „Słabsze ogniwo” zaprosił:
- Joaquin del Paso, Lucy Pawlak (scenariusz)
- Alfonso Herrera Salcedo (zdjęcia)
- Michael Stein, Kyle Dixon (muzyka – twórcy ścieżki dźwiękowej do wielokrotnie nagradzanego serialu “Stranger Things”)
- Lucy Pawlak (scenografia)
- Úrsula Schneider, Lucia del Mar Suárez del Real, Paulina Kuźnicka (kostiumy)
- Aleksandra Dutkiewicz, Jorge Fuentes (charakteryzacja)
- Fernanda de la Peza, Joaquin del Paso (producenci)
- Rafał Krus, Paweł Tarasiewicz, Hanna Drewek (koproducenci)
Obsada filmu „Słabsze ogniwo”:
- Valeria Lamm Williams – Jordi de la Torre
- Yubah Ortega – Eduardo
- Lucciano Kurti – Joaquincito
- Eric Walker – Diego Pena
- Santiago Barajas – Santi
- Jacek Poniedziałek – profesor Sztuhr
- Enrique Lascurain – profesor Monteros
„Słabsze ogniwo” – o czym jest ten film?
Film rozpoczyna się przyjazdem uczniów prestiżowej meksykańskiej szkoły katolickiej, na obóz integracyjny przygotowany poza miastem. Zorganizowany obóz służy jednak nie tylko integracji, a przede wszystkim rozwojowi moralnemu i fizycznemu oraz rozwojowi wiary. Jednym z głównych celów jego jest wejście w dojrzałość. Jak mówi jeden z księży „stanie się mężczyzną”, w zgodzie z zasadami wspólnoty i pod okiem profesorów i księży. Mają zadbać o to by ów stanie się mężczyzną przebiegło właściwie.
Stawanie się mężczyzną pod opieką przedstawicieli szkoły, jest obarczone kłamstwem, oszustwem i działaniem w zgodzie z ich oczekiwaniami. Niezależnie od własnych wartości i niezależnie od prawdy, faktów. Męskie jest to co „silne” (nawet jeśli ta siła tkwi w kłamstwie), zgodne z oczekiwaniami dorosłych. Nie ma to nic wspólnego z wartościami, edukacją, wiarą.
Ten film nie jest fantazją na temat relacji religia – człowiek czy przedstawiciele kościoła – dziecko. To obraz stworzony na bazie doświadczeń reżysera. Joaquína del Paso sam przeszedł niebezpieczną drogę w relacji z religią.
Kto jest słabszym ogniwem?
Wykorzystanie władzy w relacji chłopcami przez przedstawicieli kościoła, jest w tym filmie bardzo wyraźnie pokazane. Racja dorosłych jest ważniejsza niż prawda. Spełnianie oczekiwań dorosłych jest ważniejsze niż empatyczne odczuwanie. Samodzielne czy krytyczne myślenie jest niewskazane. Rozmowy poddające w wątpliwość działania innych, nie mają racji bytu.
W prestiżowej szkole katolickiej znajdują się chłopcy. Każdy z nich na swój sposób stara się znaleźć w niej swoje miejsce. Hermetyczna społeczność w której pozory są ważniejsze niż autentyczność, to trudne środowisko do codziennego życia. Szczególnie podczas obozowego wyjazdu.
Co ważne, pozycja dziecka w szkole jest określona poprzez pozycję rodzica – status majątkowy, wykonywany zawód czy kolor skóry. Znajomość z przedstawicielami kościoła i profesorami ze szkoły, też ma znaczenie. Dlatego lepiej przyjmowani są synowie mężczyzn, którzy są absolwentami ów prestiżowej szkoły katolickiej.
Słabszym ogniwem staje się zatem ten, kto nie może doścignąć tego „ideału”. Nie biały chłopiec, nie pochodzący z bogatego domu, znajdujący się w szkole dzięki stypendium, jest idealnym kandydatem. Staje się kozłem ofiarnym, bo kolor skóry i status majątkowy rodziców są „niewłaściwe”. To staje się główną przyczyną nękania i przemocy skierowanej przez „idealnych uczniów” wobec chłopca.
Radykalizm, fanatyzm, rasizm i homofobia
Opowieść o tym, co dzieje się podczas obozu to historia o tym jak radykalne przekonania i fanatyzm wpływają na zachowania. Zarówno te związane z rasizmem, nacjonalizmem czy fanatyzmem, jak i te związane z homofobią. Staje się ona silnym argumentem do wzmożonego nękania chłopca.
Jednak to nie wszystko – zachowania te eskalują i nie kończą się na nękaniu jednego z chłopców. „Rozlewają” się na takie same zachowania wobec lokalnej społeczności. Dlatego, że to przecież „obcy” – o innym kolorze skóry, niskim statusie majątkowym, często niższym wykształceniu. Nie byłoby wcale dziwne, gdyby ustami uczniów tej elitarnej szkoły, określono ich „gorszym sortem”. Taki sposób wartościowania ludzi przyświeca elitarnej szkole katolickiej i jej przedstawicielom.
Oczywiście nie dzieje się to bez wkładu rodziców. Jeden z kadrów pokazuje przylot rodziców ucznia helikopterem na teren obozu. Bardzo jasno wypowiedzieli się oni, że „takie dzieci” (jak uczeń ze stypendium) są nieokrzesane. Dlatego stanowią zagrożenie. Komunikat ten jest jednoznacznie obraźliwy, ja opisałam go w delikatnych słowach. Oczywiście wszystko dzieję się przy chłopcu, którego obraźliwie się określa. Po tym kiedy to słyszy, zostaje zmuszony do wystosowania przeprosin do białego chłopca.
Manipulacja, władza, indoktrynacja a dynamika grupowa
Wszystko to wpływa na szereg niebezpiecznych i nie-ludzkich zachowań uczniów. Nie zapominając o tym, że głównym narzędziem dorosłych jest manipulacja i wykorzystywanie władzy. Wpływa to na to co się dzieje w dynamice grupy uczniów, jak i w dynamice relacji uczniowe – dorośli.
Wzbudzanie nadmiernych emocji o negatywnej wartości wobec „innych” skutkuje przemocą, zbiorową histerią i działaniem w ramach „owczego pędu”. Uczniowie przekraczają granice bez zastanowienia. Można uznać, że ten film jest ukazaniem i krytyką tego, jak działa system edukacyjny oparty o indoktrynację.
To także obraz tego, jak na zgliszczach wartości i moralności kreowani są nowi liderzy. Zarówno w danej sytuacji, w danej klasie czy grupie obozowej. Jednak również znacznie później, kiedy na fali wzmacniania przez dorosłych niewartościowych zachowań uczniów, zyskują aprobatę i przyzwolenie do działań przestępczych.
„Słabsze ogniwo” a sytuacja polskiego kościoła katolickiego
Z pewnością film jest krytyką indoktrynacji systemu edukacji i wykorzystywania dzieci. Niezależnie czy używa się do tego argumentu wiary, męskości, dojrzewania czy jakiegokolwiek innego. To film o tym, że krytyczne, samodzielne myślenie jest wartością. To także historia o tym, jak sprytnie dorośli przekłamują rzeczywistość, wykorzystując mechanizmy manipulacyjne, np. związane z zastraszaniem czy zawstydzaniem.
To także opowieść o tym, jakie mogą być konsekwencje takiego kreowania rzeczywistości. Często bagatelizuje się takie działania skierowane wobec dzieci twierdząc, że „to tylko dzieci”. W domyśle „nie mogą one zrobić nic strasznego”. Jednak krzywdzenie innych czy to stosując przemoc psychiczną czy fizyczną, jest czymś strasznym. To wachlarz zachowań, jakie dzieci mogą przejawiać, kiedy się je tego uczy, socjalizuje do przemocy. Pokazuje, że władza jest jądrem dojrzałości i męskości.
Ten film to ostrzeżenie dla rodziców wierzących. Ich wiara może być ogromna, jednak szkoła katolicka czy obowiązkowe katolicki nie gwarantuje działań zgodnych z ich wiarą. Wszędzie tam gdzie pojawia się:
- fanatyzm
- fundamentalizm
- indoktrynacja
- przyzwolenie na przemoc na tle rasizmu, homofil czy jakimkolwiek innym
- kreowanie wzorców toksycznej męskości
dziecko nie jest bezpieczne i nie otrzymuje właściwych wzorców. Warto o tym pamiętać, będąc odpowiedzialnym_ą za istotę, której stworzyło się dom.
Nagrody i festiwale:
- 2021 – Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Wenecji – Nagroda Bisato d’oro za najlepsze zdjęcia
- 2021 – Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Kairze – Złota Piramida za najlepszy film
- 2021 – Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Toronto
- 2021 – Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Warszawie
- 2021 – Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Morelii 2021 – Festiwal Filmowy w Antalyi
- 2021 – Splat!FilmFest
Prasa o filmie
W prasie przeczytać można wiele na temat tego filmu, poniżej przedstawiam wybrane opinie:
„Joaquin del Paso świetnie buduje klimat swojego filmu. Sama historia staje się dla niego pretekstem, by przyjrzeć się takim kwestiom, jak toksyczna męskość, dysproporcje społeczne, rasizm, homofobia czy hierarchizacja.”
Artur Zaborski, Wirtualna Polska
„Prowokacyjny i szokujący film, który łączy w sobie elementy psychologicznej opresji z polityczną krytyką.”
Israel Acosta Aroche, Konexión
„Socjologiczny obraz patriarchalnej, religijnie konserwatywnej kultury, która przeobraża wrażliwych nastolatków w okrutnych mizoginów.”
Tim Grierson, Screen Daily
Zwiastun filmu można zobaczyć na profilu YouTube AuroraFilmsPl:
Podziękowania dla Aurora Films
Dziękuję Aurora Films za możliwość przedpremierowo zobaczenia filmu „Słabsze ogniwo” w reżyserii Joaquín del Paso oraz udostępnienie zdjęć do tej recenzji. Tytuł nie do końca pozwolił mi zgadnąć o czym będzie film. Jednak już pierwsze minuty wskazywały na tematykę.
Obserwując to co dzieje się w polskim kościele w ostatnich latach, ten film zyskuje szczególny wydźwięk. Z jednej strony to ostrzeżenie. Z drugiej przykład tego jak indoktrynacja, fanatyzm, radykalizm, homofobia, rasizm wpływają na brak szacunku do człowieka. Nawet w przypadku dzieci.
