W świecie pełnym technologii i szybko zmieniających się interakcji społecznych, dotyk jest jednym z najbardziej fundamentalnych choć pomijanych aspektów budowania relacji i poczucia bezpieczeństwa. Czego dowiemy się an ten temat w publikacji naukowych?
Wpływ dotyku na układ nerwowy
Dotyk nie tylko umacnia bliskość między ludźmi, także bliskość międzygatunkową. Nie można pominąć faktu, że silnie oddziałuje bezpośrednio na nasz układ nerwowy, łagodząc stres i niepokój. Keltner wskazuje, że dotyk — od przyjaciela, zwierzęcia domowego, a nawet samego siebie — jest niezastąpiony w komunikacji niewerbalnej.
Poprzez dotyk przekazujmy wsparcie, pocieszenie, empatię, wspólczucie, zrozumienie – co jest niezbędne do nawiązywania głębszych relacji interpersonalnych i międzygatunkowych.
Razem z Celiną Wycech fizjoterapeutką ureginekologiczną z Femipshysio stworzyłyśmy rolkę (post na Instagramie). Napisałam w niej przytulaniu z perspektywy badań naukowych – znajdziesz go tutaj.
Rola oksytocyny w interakcjach społecznych i emocjonalnym samopoczuciu
Oksytocyna, często określana jako „hormon miłości” lub „hormon przytulania,” jest neuropeptydem produkowanym w podwzgórzu i wydzielanym przez przysadkę mózgową. Odgrywa znaczącą rolę w regulacji emocjonalnej i społecznej u ludzi. Jej działanie jest złożone oraz kluczowe w kontekście międzyludzkich interakcji i więzi społecznych.
Stymulacja wydzielania oksytocyny przez dotyk
Dotyk, jako jeden z najbardziej bezpośrednich sposobów komunikacji niewerbalnej. Stymuluje wydzielanie oksytocyny, co ma wiele pozytywnych skutków psychologicznych i fizjologicznych. Badania wykazały, że nawet krótkie, przyjazne gesty – jak uścisk dłoni czy przytulenie, mogą znacząco zwiększać poziom tego hormonu w organizmie. Dzięki temu można doświadczyć głębszego poczucia zaufania i bezpieczeństwa w relacji ze sobą, zwierzęciem czy w relacji z inna osobą.
Oksytocyna a budowanie więzi społecznych
Oksytocyna jest fundamentem jeśli chodzi o budowanie i utrzymywanie więzi społecznych. Jest nie tylko odpowiedzialna za wzmacnianie więzi między matką a dzieckiem w trakcie karmienia piersią. Odgrywa również kluczową rolę w regulacji zachowań prospołecznych wśród dorosłych.
Hormon ten zwiększa zdolność do empatii i odczytania emocjonalnych stanów innych. Jedno i drugie ma znaczenie w tworzeniu i utrzymaniu trwałych relacji. Przyczynia się także w znaczącym stopniu do budowania społeczności.
Wpływ oksytocyny na emocje i redukcję stresu
Oksytocyną poza jej silnym wpływem na relacje, ma również inne dobroczynne działania. Jednym nich jest bezpośredni wpływ na redukcję stresu i lęku. Przyczynia się do obniżenia poziomu kortyzolu, znanego jako hormon stresu, co przekłada się na zwiększenie ogólnego poczucia spokoju i zadowolenia.
Osoby z wyższym poziomem oksytocyny często doświadczają mniejszego napięcia i są bardziej odporne na stresory psychologiczne.
Terapeutyczne zastosowanie oksytocyny
Z powodu swoich prozdrowotnych właściwości, oksytocyna jest badana pod kątem potencjalnego zastosowania w terapiach. Głównym jest zastosowaniem ma być łagodzenie objawów w doświadczaniu spektrum czy zespołu stresu pourazowego (PTSD). Poprzez ułatwianie kontaktu społecznego i redukcję stresu, oksytocyna może odgrywać kluczową rolę w nowoczesnych podejściach terapeutycznych.
Zatem oksytocyna jest niezwykle ważnym elementem w ludzkim zachowaniu społecznym i emocjonalnym. Jej stymulacja przez dotyk jest jednym z najbardziej naturalnych i skutecznych sposobów na zwiększenie poczucia bliskości, bezpieczeństwa i satysfakcji życiowej.
Techniki uważnego samowspółczucia
Christopher Germer i Kristin Neff, twórcy treningu uważnego samowspółczucia, rozwijają koncepcję wykorzystania dotyku w celu łagodzenia bólu emocjonalnego i fizycznego. Proponują oni zastosowanie ciepła i delikatnego nacisku dłoni na miejsca, gdzie odczuwamy napięcie lub silne emocje. Może to być pomocne również w momentach stresu.
Dotyk dla łagodzenia bólu
Christopher Germer i Kristin Neff, pionierzy w dziedzinie psychologii pozytywnej, opracowali podejście zwanym „uważnym samowspółczuciem”, które integruje techniki dotyku jako kluczowe elementy terapii mające na celu łagodzenie bólu emocjonalnego i fizycznego. Ich metody wyróżniają się tym, że wykorzystują dotyk, by stymulować procesy samouzdrawiania w trakcie momentów kryzysowych.
Uważny dotyk jako narzędzie terapeutyczne
Uważny dotyk polega na świadomym i celowym stosowaniu ciepła oraz delikatnego nacisku dłoni na specyficzne części ciała, co jest zalecane w sytuacjach, kiedy odczuwamy napięcie lub przeżywamy intensywne emocje. Ta praktyka jest wyjątkowo efektywna, gdyż pozwala osobie skupić uwagę na własnych doznaniach fizycznych, co może przynieść ulgę od przeżywanego stresu czy bólu.
Mechanizm działania uważnego dotyku
Gdy aplikujemy ciepło i nacisk na ciało, następuje lokalne zwiększenie przepływu krwi oraz relaksacja mięśni, co przyczynia się do redukcji bólu. Dodatkowo, skupienie uwagi na fizycznych doznaniach pozwala zmniejszyć intensywność trudnych emocji (np. złość, smutek, frustracja) i przesunąć uwagę z rozpamiętywania trudnych wydarzeń na teraźniejszość (znane z uważności „tu i teraz”).
Taki proces nie tylko pomaga w zrozumieniu i akceptacji swojego stanu emocjonalnego, a także wspiera rozwój empatii wobec samego siebie.
Ćwiczenia uważnego samowspółczucia
Techniki uważnego samowspółczucia, jakie proponują Germer i Neff, często obejmują ćwiczenia takie jak „soothing touch”, gdzie uczestnicy kursów uczą się, jak stosować dotyk w celu pocieszenia/wzmocnienia siebie samych.
Mogą to być gesty takie jak objęcie siebie, trzymanie się za ręce, ułożenie dłoni na klatce piersiowej czy delikatne dotykanie twarzy lub ramion, które mają za zadanie przynieść uczucie bezpieczeństwa i akceptacji.
Korzyści z praktykowania uważnego samowspółczucia
Praktykowanie takich technik może prowadzić do głębszego zrozumienia i współczucia wobec własnych doświadczeń, redukcji krytycyzmu wobec siebie i samo karcenia, a także budowania zdrowszej relacji z własnymi emocjami i ciałem. Nie tylko sprzyja to lepszemu opiekowaniu się sobą w momentach trudnych, a także promuje ogólne poczucie spokoju i dobrostanu w codziennym życiu.
Wprowadzenie uważnego samowspółczucia w życie codzienne jest szczególnie wartościowe w dzisiejszym szybko zmieniającym się świecie, gdzie stres i przeciążenie emocjonalne mogą mieć długotrwały wpływ na zdrowie psychiczne i fizyczne.
Codzienne praktyki świadomego dotyku
Regularne włączanie świadomego dotyku do codziennej rutyny jest ważną praktyką, która może znacząco wpływać na zdrowie psychiczne i ogólną jakość życia. Codzienne praktyki, takie jak przytulanie bliskich, głaskanie zwierząt domowych czy świadome dotykanie własnego ciała, mogą przynieść szereg pozytywnych skutków.
Przytulanie bliskich
Przytulanie jest naturalnym i intuicyjnym gestem, który przekazuje ciepło, bezpieczeństwo i bliskość. Regularne obejmowanie bliskich osób może wzmacniać relacje i budować poczucie wspólnoty oraz przynależności. To także sposób na naturalne zwiększenie poziomu oksytocyny w organizmie, co przekłada się na obniżenie stresu i poprawę nastroju.
Głaskanie zwierząt domowych
Interakcje z zwierzętami domowymi są kolejnym sposobem na wykorzystanie dotyku dla zdrowia emocjonalnego. Głaskanie psa, kota czy innego zwierzęcia może przynieść ulgę zwierzęciu i zmniejszyć poziom stresu, niepokoju u człowieka.
Badania wykazują, że osoby regularnie wchodzące w interakcje z zwierzętami mają niższe ciśnienie krwi, lepszą regulację emocji i wyższą jakość życia.
Stosowanie Samodotyku
Samodotyk, czyli stosowanie dotyku do własnego ciała, może być użyteczny w sytuacjach stresowych, oferując natychmiastową pociechę i redukcję napięcia. Techniki takie jak: delikatne masowanie skroni, objęcie siebie, ułożenie dłoni na klatce piersiowej, mogą pomóc w samoregulacji emocjonalnej. Jednocześnie ich stosowanie promuje stan spokoju i obniża reaktywność na stres.
Długofalowe Korzyści
Systematyczne praktykowanie tych technik może prowadzić do długotrwałej poprawy w zakresie zdrowia emocjonalnego i fizycznego. Codzienne praktyki dotykowe mogą zmniejszać chroniczny stres, poprawiać samopoczucie oraz zwiększać ogólną odporność psychiczną.
Ponadto, pomagają one w utrzymaniu zdrowych, wspierających relacji z innymi, co jest kluczowe dla dobrostanu psychicznego.
Włączanie świadomego dotyku do codziennego życia nie tylko wzmacnia osobiste relacje i samopoczucie. Może służyć jako proste, choć potężne narzędzie do zarządzania stresem i budowania wewnętrznego spokoju. Takie praktyki oferują uniwersalne, łatwo dostępne metody wsparcia emocjonalnego, które każdy może zastosować w swoim życiu.
Znaczenie w obecnym świecie
W kontekście rosnącej izolacji społecznej, ograniczeń w bezpośrednich kontaktach i poczucia samotności, przypomnienie o podstawowych ludzkich potrzebach jak bliskość, dotyk i współczucie, jest szczególnie istotne.
Podsumowanie
Zachowanie bliskości fizycznej i emocjonalnej, nawet w dobie cyfrowej, pozostaje kluczowe dla naszego dobrostanu. Naukowe badania podkreślają, że świadomy dotyk może być potężnym narzędziem do budowania głębszych, zdrowszych i bardziej satysfakcjonujących relacji międzyludzkich.
Bibliografia
- Keltner, D. (2009). Born to Be Good: The Science of a Meaningful Life. New York, NY: W.W. Norton & Company.
- Germer, C. K., & Neff, K. D. (2013). The Mindful Self-Compassion Workbook. New York, NY: Guilford Press.
- Feldman, R., Singer, M., & Zagoory-Sharon, O. (2010). Touch attenuates infants’ physiological reactivity to stress. Developmental Science, 13(2), 271-278.
