Wielokrotnie poruszałam te tematykę na blogu. Jednak wciąż wiele osób pozostaje bez odpwiedzią lub ma poczucie, że nie jest ona dostatecznie klarowna. Zatem ten artykuł jest odpowiedzią na najczęściej zadawane pytania.
Pytanie: Czym jest wykorzystywanie seksualne dzieci?
Za wykorzystywanie seksualne uznaje się wszelkie interakcje między dzieckiem, a osoba dorosłą, w których dziecko jest wykorzystywane do stymulacji seksualnej sprawcy lub obserwatora. Często jest ono związane z kontaktem bezpośrednim: dotykanie, całowanie, pieszczoty, pocieranie, ocieranie, seks oralny, penetrację pochwy lub odbytu.
Jednak wykorzystywanie seksualne wiąże się również z działaniami, kiedy nie ma kontaktu bezpośrednio. Sprawca lub obserwator może osiągać satysfakcję z filmowania dziecka lub robienia mu zdjęć, kiedy zdejmuje ubranie, jest nago.
Co ważne, przestępcy seksualni mogą stosować siłę, bezmoc jednak bardzo często wykorzystują zabawę, „uwodzenie” lub groźby aby skłonić dzieci, do określonych zachowań oraz zachowania tajemnicy.
Pytanie: Czy pomiędzy dziećmi, może dojść do wykorzystywania seksualnego?
Tak, o takiej sytuacji mowa wtedy, kiedy jest wyraźna różnica sił pomiędzy dziećmi – jedno zmusza drugie do określonych działań seksualnych, podobnych do tych, które stosują dorośli.
Pytanie: Jak częste są przypadki wykorzystywania seksualnego dzieci?
Warto podkreślić, że wykorzystywane seksualnie są zarówno dziewczynki, jak i chłopcy. Niestety nie ma granicy wieku wykorzystania – mówimy o dzieciach od wieku niemowlęcego aż do okresu dojrzewania.
Jest to problem dotyczących milionów dzieci na całym świecie. Dzieci z różnych grup społecznych, etnicznych, wyznaniowych i kulturowych. Pozytywne jest to, że czynnik wiktymizacji seksualnej dzieci spada od 1993 roku, jednak wciąż dzieci są bardziej narażone na wykorzystywanie seksualne, niż osoby dorosłe.
Pytanie: Czy można mówić o grupie dzieci podwyższonego ryzyka?
Wykorzystywanie seksualne dzieci jest powszechne i tak jak w odpowiedzi powyżej dotyczy dzieci z różnych grup społecznych, etnicznych, wyznaniowych i kulturowych.
Bardziej narażone na wiktymizacje są dzieci, które sprawiają wrażenie bardziej bezbronnych, zaniedbanych, osamotnionych. Często do tej grupy zaliczają się dzieci z różnorodnymi trudnościami – emocjonalnymi, rozwojowymi czy fizycznymi. Wśród dzieci, wykorzystywanie seksualne jest jeszcze bardziej powszechne, według przeprowadzonych badań.
Pytanie: Kim najczęściej są sprawcy?
Najczęściej są to osoby bliskie i znane dziecku (rodzice, rodzeństwo, kuzyni lub nie spokrewnieni, np. przyjaciele rodziny, sąsiedzi, opiekunki lub starsi rówieśnicy), najczęściej mężczyźni.
Profil przestępny seksualnego nie ejst jednorodny. Jedni z nich sami doświadczyli wykorzystywania seksualnego w dzieciństwie czy życiu dorosłym, inni nie mają takich doświadczeń. Inni natomiast nie są w stanie osiągnąć satysfakcji seksualnej z dorosłym partnerem, dlatego decydują się na takie działanie wobec dzieci (wówczas mówimy o pedofilii).
Często osobami dopuszczającymi się wykorzystywania seksualnego, sa nastolatki.
Pytanie: Czy można zapobiec takim nadużyciom seksualnym?
Tak, wiele możemy zrobić i napisałam o tym odrębny artykuł: „Jak chronić dzieci przed wykorzystaniem seksualnym?”
Jednak nadrzędnym działaniem jest edukacja – najpierw nasza, a potem edukacja dzieci i młodzieży. Jednak nie zaistnieje ona bez edukacji seksualnej w szkole, a nawet jeśli to będzie szalenie utrudniona i narażona na duże błędy (nie każdy z nas jest specjalistą seksuologiem, edukatorem seksualnym czy psychologiem).
O edukacji seksualnej dzieci, napisałam artykuł: „Edukacja seksualna dzieci (3-12 roku życia)”
Brak edukacji seksualnej, jest naprawdę ogromnym problemem. Nie zdajemy sobie sprawy, na jak ogromne ryzyko, przez ten brak wiedzy, wystawiamy dzieci. Rozmawiała o tym ze mną w zeszłym roku Redaktor Kariną Obara. Rozmowę przeczytasz tutaj: „Psycholog Magdalena Widłak-Langer dla Gazety Pomorskiej – brak edukacji seksualnej wystawia dzieci na tacy pedofilom.”
Pytanie: Jak doświadczenie wykorzystywania seksualnego wpływa na dzieci (z perspektywy psychologicznej)?
Spektrum wypływu jest szalenie szerokie – od stresu pourazowego po depresję i stany lękowe (rozumiane jako jednostka kliniczna). To może wpływać na trudność budowania zaufania wobec dorosłych. Natomiast w późniejszym okresie życia, na trudność w budowaniu relacji partnerskich czy eksploracji własnej seksualności.
Badania pokazują, że dzieci objęte prawidłową opieką najbliższych oraz specjalistów, szybko po zdarzeniu, poddane terapii są w stanie „przepracować” to doświadczenie w taki sposób by nie miało ono znaczącego wpływu na ich przyszłość.
Pytanie: Jakie inne zachowania związane z przeżyta traumą, można zauważyć u dziecka?
Dziecko Mozę reagować na wiele różnych sposobów. Można zauważyć u niego:
- większą nerwowość
- podwyższoną relację wzdrygnięcia (relacja ciała najzaskoczenie)
- silniejsze reagowanie na różnorodne sytuacje wywołujące lęk
- koszmary senne lub trudności ze snem (z zasypianiem lub sen przerywany)
- [młodsze dzieci] mogą mieć uogólnione lęki lub koszmary dotyczące innych przerażających rzeczy (np. ścigające je potwory)
- [starsze dzieci] koszmary senne związane z traumatycznym doświadczeniem
- reagowanie lękiem/poddenerwowaniem na wszystko co przypomina traumatyczne zdarzenie: przedmioty, kolory, zapachy, osoby, miejsca, dotyk osoby dorosłej, zdarzenia itp. (np. jeśli sprawca miał brodę, dziecko może lękowo reagować na osoby z zarostem)
- unikanie określonych miejsc, np. jeżeli do nadużycia doszło w łazience, dziecko może nie chcieć do niej wchodzić; relacja ta może ulec uogólnieniu – dziecko może się początkowo bać się konkretnej łazienki, a z czasem łazienek w ogóle lub pomieszczeń je przypominających; unikanie tego rodzaju często powoduje, że dziecko ogranicza swoją aktywność, to silny sygnał o tym, że należy szukać pomocy
- [małe dziecko] traumatyczną zabawę, w której dziecko ucieka przez „złym człowiekiem” czy ucieka „ze złego miejsca”
- wzrost opozycyjnych lub wycofanych zachowań
- napady złości
- zaangażowanie w nieodpowiednie zachowania seksualne, np. próba zaangażowania dziecka w kontakt ustno-genitalny lub symulowanie stosunku
- wypowiadanie się o własnym ciele jako „brudnym”, „zranionym”
Objawy te mogą pojawiać się również na skutek innych trudności i nie należy ich jednoznacznie kojarzyć z wykorzystywaniem seksualnym. Jednak należy być bardzo czujnym na to, co sygnalizuje dziecko swoim zachowaniem lub w komunikatach wprost.
Pytanie: Czy wpływ wykorzystywania seksualnego nastolatków, jest inny niż w przypadku dzieci?
Podstawowe reakcje na stres pourazowy są bardzo podobne. Jednak w przypadku nastolatków, z racji wieku i większej samodzielności, jest większe ryzyko sięgania po środki odurzające, które mają „znieczulić”.
Zachowania wysokiego ryzyka mogą dotyczyć także wszelkiego rodzaju samookaleczeń czy ryzykownych zachowań seksualnych.
Bardzo często nastolatki wycofują się z życia społecznego po doświadczeni wykorzystania seksualnego. Zarzucanie hobby, zainteresowań pielęgnowanych latami, może być wyraźnym sygnałem, że nastolatek przeszedł przez traumatyczne doświadczenia związane z wykorzystaniem seksualnym.
Nie należy zapominać o myślach i próbach samobójczych. Wielokrotnie występuje one u nastolatków. Ogromne znaczenie ma tutaj wsparcie najbliższych i specjalisty. Nie anglezy czekać z wizytą u psychologa czy psychoterapeuty.
Pytanie: Jaki jest długoterminowy wpływ wykorzystywania seksualnego?
Według badań, doświadczenie w dzieciństwie wykorzystywania seksualnego, może mieć bardzo poważny wpływ na zdrowie fizyczne i psychiczne dziecka. A co ważne, również na rozwój świata seksualnego.
Nasilenie oraz liczba przeżytych urazów, może mieć ogromny wpływ na długotrwałe skutki dla zdrowia psychicznego i fizycznego. Według badań im więcej takich przeżyć w dzieciństwie, tym większe ryzyko nadużywania substancji, stanów lękowych, depresji (również w życiu dorosłym).
Pytanie: Jak ma zareagować rodzic, podejrzewający wykorzystanie seksualne dziecka?
Najważniejsze jest zachowanie spokoju oraz danie dziecku poczucia, że nie ma się czego bać ani wstydzić, że może nam zaufać. To dla wielu rodziców bardzo trudne, jednak to najlepsza reakcja.
Rodzic powinien unikać zadawania zbyt wielu pytań, drążenia, wypytywania o szczegóły. Ogromne znaczenie ma zapewnienie dziecka, że nie jest ono winne temu, co się stało i że dostanie potrzebna pomoc.
W rozmowie z dzieckiem, warto zadawać pytania otwarte, nie sugerujące:
- „Powiedz mi więcej na ten temat.”
- „Kto to zrobił?”
- „Gdzie byłeś, kiedy to się stało?”
Warto także, by rodzice skontaktowali się z psychologiem lub psychoterapeutą, zajmującym się tym tematem. Zarówno po to by zyskać wskazówki dotyczące tego co robić dalej i jak rozmawiać z dzieckiem. Jak również po tom by zadbać o dobro i zdrowie dziecka.
Pytanie: Czy zdarza się, że dzieci mówią o tym, że zostały wykorzystane?
Czasami zdarza się dzieci o tym mówią, często z opóźnieniem. Co nie jest jednoznaczną informacja o tym, że rodzic ma zła relację z dzieckiem. Bardzo często dziecko z poczucia odpowiedzialności, nie mówi rodzicom – boi się, że ich „zrani” lub „będzie problemem”.
Problem jest także dbanie sprawcy o to, by „dziecko zachowało tajemnicy”. Mechanizm ten opisałam w tym artykule: „Wykorzystywanie seksualne dzieci i młodzieży”
Pytanie: Czy każde dziecko wykorzystane seksualnie wymaga leczenia?
W wielu przypadkach, dziecko nie potrzebuje długotrwałej terapii, jednak wsparcie specjalisty jest wskazane. Dziecko potrzebuje zrozumieć, że może ponownie ufać dorosłym i czuć się bezpiecznie.
Dzieci mogą obwiniać siebie za to co się stało, mieć nierealistyczne pomysły czy przekonania dotyczące nadużyć, należy to skorygować.
Dorośli również potrzebują wsparcia ze strony specjalisty by wiedzieć, jak wspierać dziecko. Zarówno w danym momencie jak i w przyszłości. Bardzo często dorośli potrzebują wsparcia także w zakresie przezwyciężenia własnego cierpienia, a być może nawet traumy związek z takim odkryciem.
Wartościowym podejściem terapeutycznym w takich sytuacjach, jest stosowanie terapii akceptacji i zaangażowania (ACT), ukierunkowanej na pracę z traumą.
Coraz więcej badań potwierdza, że w sytuacji prawidłowego wsparcia i opieki ze strony osób dorosłej, dziecko skuteczniej i sprawniej wraca do zdrowia.
Źródło
- „Caring for Kinds. What Parents Needs to Know About Sexual Abuse”, Child Sexual Abuse Committee of the National Child Traumatic Stress Network*
* projekt stworzony przez Child Sexual Abuse Committee of the National Child Traumatic Stress Network, w skład której wchodzą pracownicy służby zdrowia psychicznego, prawnicy i lekarze posiadający wiedzę specjalistyczną w zakresie wykorzystywania seksualnego dzieci
* ptojekt stworzony przez Substance Abuse and Mental Health Services Administration (SAMHSA), U.S. Department of Health & Human Services (HHS)
