Izolacja społeczna to poważne zagrożenie dla zdrowia psychicznego. Współcześnie pomimo pozornej łatwości w nawiązywaniu kontaktów dzięki technologii, często borykamy się z problemem samotności i izolacji. Jak je poznać? Jak im zapobiegać?
Oznaki izolacji społecznej
Wiele oznak wskazuje na to, ze doświadczamy izolacji. Jednak nie wszystkie są dla nas łatwe do zauważanie. Czasami trudno się zorientować, że ów oznaki dotyczą izolacji społecznej. Poniżej znajdziesz kilka z nich, wraz z opisem:
- Wycofanie się z aktywności społecznych: Osoby doświadczające izolacji często rezygnują z uczestnictwa w wydarzeniach, w których wcześniej brały udział. Mogą unikać spotkań rodzinnych, imprez towarzyskich, nawet rutynowych czynności, jak zakupy czy wizyty u znajomych. Celem staje się unikanie bycia wśród ludzi, wspólnego doświadczania, spędzania czasu, nawet gdyby miało to być krótkotrwałe.
- Samotność przez większość dnia: Spędzanie dużej ilości czasu samotnie, bez kontaktu z innymi ludźmi, jest kluczowych wskaźnikiem izolacji społecznej. Osoby z takimi doświadczeniami, mogą cierpieć z powodu izolacji i braku wsparcia społecznego. Ma to także silny związek z brakiem kontaktu fizycznego z innymi osobami, co znacząco wpływa na nasze samopoczucie oraz rozwój, o czym mówiłam w audycji w Polskim Radiu Czwórka. Więcej o znaczeniu dotyku przeczytasz w artykule Znaczenie dotyku w budowaniu zaufania i bezpieczeństwa oraz w artykule Dawanie i otrzymywanie przyjemnego dotyku
- Brak osoby, do której można się zwrócić: Izolacja społeczna często wiąże się z brakiem rozmów w trudnych chwilach. Osoby te nie mają kogo poprosić o radę, wsparcie czy zwyczajną rozmowę. Często maja poczucie, że nie mają takiej bliskiej osoby lub że „nie wolno” im zawracać głowy innym osobom swoimi problemami.
- Rzadkie komunikowanie się z innymi: Osoby izolowane społecznie rzadko kontaktują się z innymi przez telefon, wiadomości tekstowe czy wideorozmowy. Brak regularnej komunikacji może pogłębiać poczucie osamotnienia, a także poczucia, że jest się całkowicie samemu_ej.
- Brak znaczących, bliskich relacji: Izolacja społeczna często prowadzi do zerwania lub braku możliwości zbudowania bliskich, intymnych relacji z innymi ludźmi. Wówczas smole pojawiać się poczucie braku bliskiej, zaufanej osoby, z którą można dzielić swoje życie i emocje.
- Odczuwanie smutku czy odrzucenia: Osoby doświadczające izolacji często odczuwają smutek i poczucie odrzucenia. Te emocje odczuwane długo, pielęgnowane mogą prowadzić do depresji i innych trudności zdrowotnych.
- Nadwrażliwość na bodźce zewnętrzne: Nadmierna wrażliwość na hałas, światło i inne bodźce z otoczenia może być wynikiem długotrwałej izolacji. Osoby te mogą czuć się przytłoczone nawet codziennymi sytuacjami.
Konsekwencje izolacji społecznej
Długotrwała izolacja społeczna może prowadzić do zmian w funkcjonowaniu mózgu, w tym do zmniejszenia objętości hipokampu, co jest związane z pamięcią i uczeniem się. Osoby izolowane społecznie mogą również doświadczać trudności w przetwarzaniu emocji i interakcji społecznych. Oto kilka badań naukowych, które ilustrują te zmiany:
- Zmniejszenie objętości hipokampu: izolacja społeczna może prowadzić do zmniejszenia objętości hipokampu, co negatywnie wpływa na pamięć i zdolności poznawcze. Badania dotyczące osób starszych wykazały, że osoby mające mniej kontaktów społecznych, miały mniejszą objętość hipokampu i innych regionów mózgu związanych z funkcjami poznawczymi.
- Wpływ na obwody dopaminergiczne: Długotrwała izolacja społeczna wpływa na funkcjonowanie układu dopaminergicznego. Może to prowadzić do zmian w zachowaniach społecznych i emocjonalnych. Badania na myszach wykazały, że izolacja prowadzi do zmian w synaptycznej plastyczności w układzie dopaminergicznym, co wiąże się z kontekstowym uczeniem się (Bazovkina, D.V., Ustinova, U.S., Adonina, S.N. et al., 2024).
- Neuroprzekaźniki i stres: Izolacja społeczna może wpływać na poziomy monoamin, jak serotonina i dopamina, w różnych strukturach mózgu, co może prowadzić do zmian behawioralnych i emocjonalnych. Badania na szczurach wykazały, że izolacja zmienia poziom neuroprzekaźników, co wpływa na zachowania związane z lękiem i stresem (Shirenova, S.D., Khlebnikova, N.N., Narkevich, V.B. et al., 2023).
- Zmniejszenie objętości całego mózgu: Inne badania sugerują, że izolacja społeczna może prowadzić do ogólnego zmniejszenia objętości mózgu. Osoby starsze, które miały mniej kontaktów społecznych, miały mniejszą objętości mózgu. Było to związane z wyższym ryzykiem demencji i chorób sercowo-naczyniowych (CDC).
Jak działać w obliczu izolacji społecznej?
Zauważenie u siebie lub innych osób oznak izolacji społecznej, jest wskazówką, że należy podjąć działania w celu poprawę sytuacji. Poniżej znajdziesz kilka wartościowych, prostych wskazówek:
- Nawiązuj kontakty społeczne: Staraj się regularnie spotykać z rodziną i przyjaciółmi. Nawet krótkie rozmowy mogą być bardzo wartościowe. Jak powiedział TACO, na jednym ze swoich ostatnich koncertów, nigdy nie myśl, że jesteś samx. Dawaj znać bliskim osobom, co się dzieje, czego potrzebujesz, jak doświadczasz codzienności.
- Angażuj się w działania lokalnych społeczności: Dołącz do grup zainteresowań, klubów czy organizacji charytatywnych. Udział w takich grupach może pomóc w nawiązywaniu nowych znajomości, a także dzięki poczuciu celu i sensu, buduje odpornośc psychiczną.
- Wykorzystuj technologię: Używaj telefonów, wideorozmów i mediów społecznościowych do utrzymywania kontaktów z bliskimi, szczególnie jeśli mieszkają daleko. To nie jest to samo co wspólne wyjście na kolację, jednak dzięki technologii jesteśmy w stanie dbac o relacje.
- Szukaj wsparcia: Jeśli odczuwasz trudności emocjonalne, nie wahaj się szukać pomocy u sposób wspierających w tym obszarze: psycholożek, psychoterapeutek.
Izolacja społeczna to poważne wyzwanie. Choć technologia może nas wspierać, często używamy jej w taki sposób, że utrudnia nam społeczne funkcjonowanie (w tym relację ze sobą). Z odpowiednim wsparciem i działaniami można poprawić swoje samopoczucie i jakość życia.
Bibliografia
- Shirenova, S.D., Khlebnikova, N.N., Narkevich, V.B., et al. (2023). Nine-month-long social isolation changes the levels of monoamines in the brain structures of rats: A comparative study of neurochemistry and behavior. Neurochemical Research, 48, 1755–1774.
- Bazovkina, D.V., Ustinova, U.S., Adonina, S.N., et al. (2024). Effect of long-term social isolation on behavior and brain dopaminergic system in mice. Journal of Evolutionary Biochemistry and Physiology, 60, 397–408.
- Centers for Disease Control and Prevention. (2023). Risk factors for social isolation and loneliness.
