Zgadzamy się z tym, że to bardzo ważne aby dziecko miało matkę. Jednak znacznie rzadziej mówimy o tym, jak ważna jest rola ojca. Współcześnie za bardziej wartościową relację uważa się tę matka-dziecko, bo to ona rodzi i jest „z natury przygotowana” do roli matki. Czy rzeczywiście tak jest i jaka jest rola ojca w życiu dziecka?
Szkodliwy mit o roli matki i roli ojca
Nie wiem kto zaczął czy kobiety, by podnieść swoją wartość czy mężczyźni by zdjąć z siebie obowiązek. Od czegoś jednak zaczęło się budowanie mitu – od dawna słyszę, że kobieta, jako istotą biologicznie przygotowaną do ciąży i porodu, jest zatem „z natury” przygotowana do zajmowania się dzieckiem.
Jest to nie tylko nieprawdziwe lecz bardzo krzywdzące i dla tej kobiety i dla mężczyzny, który staje się ojcem, a przede wszystkim dla dziecka. Bowiem ojciec pełni znacznie bardziej istotną rolę w życiu dziecka, niż zwykło się mówić.
Rola mężczyzny w rodzinie
Od bardzo dawna, mężczyzna miał wysoką pozycję w rodzinie – to on podejmował decyzję, opracowywał strategię i wydawał wszelkiego rodzaju pozwolenia – i dzieciom i żonie. Mężczyzna pełnił rolę swoistego „dyrektora rodziny”, zaś kobieta zajmowała się „ciepłem domowego ogniska”. Oznaczało to, że za opiekę nad dzieckiem, zabawę z nim i dbanie o szeroko rozumiany rozwój, odpowiedzialna była kobieta.
Przez wieki mężczyzna w polu tych działań nie odgrywał niemal żadnej roli, poza utrzymywaniem rodziny. Przyjęło się zatem, że od tego co rodzinne i związane z dziećmi, jest kobieta.
Jednak wraz z postępem społecznym, ekonomicznym i technologicznym świat bardzo mocno się zmienił. Wpłynęło to także na strukturę rodziny – władza ojca została przesunięta. Przestał być postrzegany jako „dyrektor rodziny”.
Przełom w badaniach roli ojca w rodzinie
Ponieważ mężczyzna odgrywał nikłą rolę w obszarze tego co rodzinne i związane z dziećmi, badania rodzin w dziedzinie psychologii, początkowo dotyczyły dzieci i matek. Zatem postaci ojca nie było w nich w ogóle.
Z biegiem czasu uległo to zmianie – w latach 70-tych minionego wieku zaczęto prowadzić wiele badań, dotyczących roli ojca w życiu dziecka. Jedną z osób, która intensywnie badała ten obszar fukcjonowania rodziny, była wówczas doktorantka Ditta M. Oliker.
Rola ojca – aktualne badania
W wielu badaniach znajdujemy obecnie informacje o tym, jak ogromny wpływ na dziecko, ma postać ojca. Badacze tacy jak Kathleen Mullan Harris i Jeremy K. Marmer (University of North Carolina at Chapel Hill, USA), Martha S. Hill, Wei-Jun J. Yeung i Greg J. Duncan (USA) czy Joseph H. Pleck (USA) twierdzą, że dzieci mające od urodzenia kontakt z zaangażowanym ojcem, mają znacznie większe poczucie bezpieczeństwa, są bardziej pewne w poznawaniu swojego otoczenia, a kiedy dorastają ich kompetencje społeczne są bardziej rozwinięte. Ponadto dzieci mające relacje z zaangażowanymi ojcami, mają znacznie mniej trudności w domu i szkole.
Kilka artykułów w temacie:
- „Poczucie własnej wartości. Jak wygląda w świecie dziecka?”
- „Jak wychować dziecko ze zdrowym i stabilnym poczuciem własnej wartości?”
- „Błędy rodzica, wpływające na poczucie własnej wartości u dziecka”
- „Zachowania rodzica, zaniżające poczucie własnej wartości u dziecka [4 niezdrowe postawy]”.
Pionier w dziedzinie badań ojcostwa, psychiatra dziecięcy Kyle D. K. Pruett (Yale University, USA) w książce „Father-need” (2000) wyraźnie wskazał, że dzieci mające zaangażowanych, troskliwych ojców mają lepsze wyniki w obszarze edukacyjnym. Ponadto dzieci, którymi ojcowie opiekują się od okresu niemowlęctwa, aktywnie się z nimi bawią i są zaangażowani, mają wyższy poziom inteligencji, lepsze zdolności językowy oraz poznawcze.
Według Pruetta dzieci mające kontakt z zaangażowanymi ojcami, rozpoczynają swoją drogę edukacyjną ze znacznie lepszym przygotowaniem, wyższą cierpliwością, a także łatwiej radzą sobie ze stresem czy frustracją związaną z edukacją.
Postać ojca jest tez bardzo ważna, jeśli chodzi o budowani wizji roli płciowej. Jeżeli ojciec w rodzinie ogrywa pozytywną rolę, wpływa o to nie tylko na obserwację jego jako ojca, lecz także budowanie wizji zachowania mężczyzny i jego relacji z kobietami oraz dziećmi. Ma to duże przełożenie na budowanie związków w przyszłości (zarówno w przypadku kobiet jak i mężczyzn).
Dorastające dziewczęta mają większe tendencje do pozytywnego opiniowana mężczyzn, lepiej ich rozumieją, a także łatwiej budować im z nimi relacje, kiedy ich ojciec był zaangażowany w ich życie od wczesnego dzieciństwa.
Bazując na badaniach naukowych, można powiedzieć, że ogólnie przyjmuje się, że w znacznej większości przypadków ojcowie są tak samo ważni jak matki, dla zdrowego i harmonijnego rozwoju dziecka.
Ukazywanie ważności roli ojca w badaniach naukowych i literaturze poradnikowej, uczyniło ojców bardziej świadomymi ich wartości i ważności, co zwrotnie przyczyniło się do wzrostu ich zaangażowania w rodzicielstwo.
Co na to ojciec?
Wyniki nadań są bardzo wartościowe. Mogłoby się zatem wydawać, że nie ma problemu – sytuacja uległa zmianie, mężczyźni są bardziej „dopuszczani” do opieki nad dziećmi, bardziej zaangażowani czyli wszystko zmierza w dobrym kierunku.
Jednak ojcowie wyraźnie zaznaczają, że czują się w tej roli jako obywatel drugiej kategorii. Zdecydowana większość książek, czasopism czy programów telewizyjnych jest skierowana do kobiet i o kobietach (w roli matki).
Problem ten został ukazany w zeszłym roku w mediach społecznościowych, kiedy ojcowie pokazali swoje zdjęcia w męskich toaletach, gdzie przewijali swoje pociechy na kolanie. Z założenia toaleta z przewijakiem znajduje się w damskich toaletach, zatem mężczyźni nie maja szansy na skorzystanie z przewijaka. Od tamtej pory zaczęto o tym rozmawiać i w niektórych miejscach, przewijak znajduje się w odrębnym pomieszczeniu, tak by bez względu na płeć, mógł skorzystać z niego każdy rodzic.
Problem widać także w sytuacji rozwodu i walki o prawa do stałej opieki – w Polsce wciąż matka, niejako z założenia, ma znacznie większe szanse, choć jej możliwości mogą być mniejsze. Zakłada się jednak, że mężczyzna nie potrafi zająć się dzieckiem tak dobrze, jak kobieta. Jest to sytuacja, która znacząco utrudnia ojcom budowanie relacji z dzieckiem.
Biorąc pod uwagę wyniki badań nad rodzicielstwem i ojcostwem, w USA w minionych 20 latach zmieniono przepisy prawne, dotyczące opieki and dziećmi. Nie zmienia to jednak faktu, że społecznie temat ten nie zostawał rozwiązany – mężczyźni często napotykają na bariery ze strony pracodawców, mediów czy byłych partnerek.
Pozostaje żywić nadzieję i działać w tym kierunku, by Dzień Ojca był obchodzony z równie dużą uwagą jak Dzień Matki.
