Jak nauczyć dziecko podejmowania decyzji?

Podejmowanie decyzji to kluczowa umiejętność, którą dzieci rozwijają dzięki wsparciu rodziców. Świadome wychowanie pomaga im budować pewność siebie i samodzielność w dokonywaniu wyborów.

Podejmowanie decyzji – dlaczego dla dziecka to tak ważne?

Umiejętność podejmowania decyzji to kluczowy aspekt rozwoju dziecka, który wspiera jego samodzielność, pewność siebie, poczucie własnej wartości, sprawczości oraz możliwość chronienia siebie. Proces ten jest wielowymiarowy i kształtuje się dzięki różnorodnym doświadczeniom, zarówno w domu, jak i poza nim.

W oparciu o najnowsze badania psychologiczne i sprawdzone metody, przedstawię wskazówki, które pomogą rodzicom i opiekunom wspierać dzieci w nauce świadomego, przemyślanego podejmowania decyzji.

Pozwól na błędy, by nauczyć odpowiedzialności

Badania pokazują, że doświadczenie błędu uczy dzieci odpowiedzialności i wspiera ich rozwój emocjonalny. Pozwalając dziecku podejmować własne decyzje i mierzyć się z ich konsekwencjami, rodzic uczy go samodzielności i odwagi. Warto omówić z dzieckiem, co mogłoby zrobić inaczej i jaką naukę może wynieść z trudnego doświadczenia – taka refleksja pomaga dziecku zrozumieć, jak jego decyzje wpływają na rzeczywistość.

Pokazuj realne konsekwencje

Chronienie dziecka przed wszystkimi trudnościami, choć wydaje się naturalnym działaniem dla rodziców, może zaburzyć zdolność dziecka do podejmowania świadomych decyzji. Eksponowanie go na realne konsekwencje, jak np. pokazanie wpływu palenia na zdrowie, zamiast stosowania kar, może być o wiele bardziej edukacyjne i trwałe. Badania wskazują, że młodzi ludzie lepiej rozumieją znaczenie decyzji, gdy widzą ich rzeczywisty wpływ, co wspiera kształtowanie długofalowego myślenia.

Ponadto system kar i nagród jest szkodliwy, nie wpływa pozytywnie na kształtowanie postawy u dzieci, a często wręcz przeciwnie -wykształca mechanizm kłamstwa, by obejść ten system.

Pomóż dziecku poznać siebie

Podejmowania decyzji, jeśli chcemy by były dobre, wiąże się z samoświadomością. Dzieci, które znają swoje mocne i słabe strony, są bardziej skłonne dokonywać wyborów zgodnych z ich umiejętnościami i aspiracjami. Dlatego mnie bez powodu, osoby specjalizujące się w psychologii podkreślają, że rozwijanie samoświadomości i wsparcie w odkrywaniu siebie poprzez różnorodne aktywności sprzyja lepszej ocenie sytuacji i bardziej trafnym decyzjom.

Rozwijaj zainteresowania dziecka

Odkrywanie pasji i zainteresowań pomaga dziecku lepiej zrozumieć, co sprawia mu radość i satysfakcję, co wpływa na jakość podejmowanych decyzji. Wspierając zainteresowania dziecka, rodzice mogą uczyć je znaczenia wytrwałości i pracy nad sobą, co są kluczowe dla podejmowania decyzji i osiągania sukcesów.

Trzeba mieć jednak świadomość tego, że zainteresowania dziecka z biegiem czasu będą ulegać zmianie. Nie wynika to z braku zaangażowania czy traktowania dziedziny niepoważnie czy z braku szacunku do rodziców (ich wysiłku i zainwestowanych środków finansowych), a z tego, że aby poznać siebie, trzeba próbować, podejmować różne działania. Dlatego założenie, że sześciolatka zainteresowana baletem, będzie chodzić na lekcje tańca przez następnych 10 czy 15 lat jest błędnym oczekiwaniem rodziców.

Ważne jest również, m by to dziecko wybierało obie krąg zainteresowań a nie rodzice. Nie tak rzadko zdarzające się sytuacje, ze rodzic wybiera dziecku aktywność, którą sam lubi, a w której nie miał szansy się realizować jako dziecko nie jest dbałością w zainteresowania dziecka, a projektowaniem swoich niespełnionych potrzeb, marzeń. W takiej sytuacji w ogóle nie liczy się dziecko.

Utrzymuj otwartą komunikację

Otwarta i regularna rozmowa to podstawa efektywnego wsparcia rodzicielskiego. Badania pokazują, że dzieci, które czują się słuchane, mają większe zaufanie do swoich wyborów. Warto unikać tonu kaznodziejskiego czy srogiego nauczyciela, a zamiast tego zadawać pytania, które pomogą dziecku w refleksji nad jego decyzjami.

Więcej na temat komunikacji z dzieckiem przeczytaj tutaj:

Wspieraj integrację społeczną

Udział w grupach, takich jak skauci, kluby sportowe czy koła zainteresowań, umożliwia dziecku naukę podejmowania decyzji w grupie i radzenia sobie z presją rówieśników. Pozytywne interakcje społeczne budują umiejętność współpracy i zwiększają szanse, że dziecko podejmie trafne decyzje pod wpływem wartościowych wzorców.

Ucz odpowiedzialności finansowej

Zarządzanie pieniędzmi to lekcja odpowiedzialności, która przekłada się na wiele innych aspektów życia. Dzieci, które uczą się zarządzać kieszonkowym, są bardziej skłonne do podejmowania odpowiedzialnych decyzji w przyszłości. Badania wskazują, że wczesna edukacja finansowa wspiera rozwój strategicznego myślenia i umiejętności planowania.

Dlatego dawaj dziecku kieszonkowe, pozwalaj je wydawać na to, czego dziecko chce. To jego pieniądze i jego decyzję. Nie jest w porządku, kiedy straszysz dziecko, że chce „kupić coś głupiego, i jeśli to kupi, przestaniesz dawać kieszonkowe”. Czy gdyby Twój szef powiedział Ci, że wydajesz pieniądze na głupoty, dlatego od przyszłego miesiąca znacząco obniży Ci pensję, spotkałoby się to z Twoją aprobatą? Nie, prawda? Dlatego nie rób tego dziecku.

To co warto robić, to z nim rozmawiać o tym na co wydaje pieniądze i dlaczego. To tutaj jest przestrzeń do edukacji, a nie w zastraszaniu. I to tutaj poszerza się przestrzeni do dyskutowaniu o podejmowaniu różnych decyzji.

Doceniaj sukcesy, nawet te drobne

Docenianie działań dziecka za mądre decyzje wzmacnia jego poczucie własnej wartości i motywację do podejmowania podobnych decyzji w przyszłości. Uważne docenienie może wzmocnić wewnętrzną motywację i pomóc dziecku skupić się na konsekwencjach jego wyborów.

To ważne, by doceniać na wysiłek, a nie za efekt.

Naucz dziecko wartości przyjaźni

Znaczenie dobrych relacji i wybór odpowiednich przyjaciół mają wpływ na podejmowanie decyzji. Dzieci uczą się przez obserwację i naśladowanie, dlatego rodzic, który uczy, jak nawiązywać wartościowe przyjaźnie, wspiera je w dokonywaniu przemyślanych wyborów.

Więcej na temat znaczenia relacji, przeczytasz tutaj:

Dawaj przykład

Dzieci uczą się przez obserwację rodziców, dlatego warto samemu stosować zasady, które chcemy im przekazać. Autentyczność i gotowość do przyznania się do błędów oraz uczenie na własnym przykładzie mają ogromną moc wychowawczą i zwiększają więź emocjonalną z dzieckiem.

Podejmowanie decyzji staje się dla dziecka łatwiejsze, kiedy ma dobry przykład wśród dorosłych.

Więcej na temat tego jak ważna jest postawa, przykład i zachowanie rodziców wobec dzieci, przeczytasz w artykułach:

Podsumowanie

Pomoc dziecku w nauce podejmowania decyzji to inwestycja w jego przyszłość, rozwój samoświadomości i zdolność do wartościowego radzenia sobie z wyzwaniami. Świadome rodzicielstwo, oparte na wspieraniu, zamiast kontrolowania, pozwala dziecku nabrać pewności siebie, odwagi i poczucia odpowiedzialności – cech niezbędnych do mądrego, samodzielnego życia.

Bibliografia

Bandura, A. (1977). Social learning theory. Prentice-Hall.
Berk, L. E. (2018). Child development (10th ed.). Pearson.
Broderick, P. C., & Blewitt, P. (2020). The life span: Human development for helping professionals (5th ed.). Pearson.
Dweck, C. S. (2006). Mindset: The new psychology of success. Random House.
Eccles, J. S., & Barber, B. L. (1999). Student council, volunteering, basketball, or marching band: What kind of extracurricular involvement matters? Journal of Adolescent Research, 14(1), 10–43.
Giedd, J. N. (2004). Structural magnetic resonance imaging of the adolescent brain. Annals of the New York Academy of Sciences, 1021(1), 77–85.
Grusec, J. E., & Hastings, P. D. (Eds.). (2015). Handbook of socialization: Theory and research (2nd ed.). Guilford Press.
Mischel, W., Shoda, Y., & Rodriguez, M. L. (1989). Delay of gratification in children. Science, 244(4907), 933–938. https://doi.org/10.1126/science.2658056
Smetana, J. G. (2011). Adolescents, families, and social development: How teens construct their worlds. Wiley-Blackwell.
Steinberg, L. (2014). Age of opportunity: Lessons from the new science of adolescence. Houghton Mifflin Harcourt.